Brechje Buskens werkt als justitieel verpleegkundige in de gevangenis van Brugge. Daar ziet ze het aantal gedetineerden met psychische of psychiatrische problemen sterk stijgen, terwijl gespecialiseerde zorg ontbreekt. En dat zorgt voor frustraties….
Tekst: Brechje Buskens
Ik zeg wel vaker dat de gevangenissen een spiegel zijn van de maatschappij. Zijn er in de samenleving buiten de gevangenismuren dan ook méér mensen met psychische kwetsbaarheden en psychiatrische aandoeningen? Meer dan ooit worden we geconfronteerd met mensen met depressie, autisme, schizofrenie, PTSS, antisociale persoonlijkheid, NAH,… We zien echt álles. Vroeger probeerden we om gedetineerden met een psychische kwetsbaarheid te groeperen op een sectie of in een aparte vleugel. Dat is nu bijna onmogelijk geworden. Ze zijn helaas met te veel, en de gevangenissen zitten al propvol. Dus leven deze patiënten tussen gedetineerden zonder deze problematiek.
De redding leek nabij met de komst van twee nieuwe FPC’s (Forensische Psychiatrische Centra, n.v.d.r.). Jammer genoeg hebben deze centra een ellenlange wachtlijst, met als gevolg dat veel geïnterneerden binnen onze muren blijven plakken. Van gepaste psychologische begeleiding of therapie voor wie daar nood aan heeft, is geen sprake. Er wordt wel eens een gesprek voorzien of een soort van therapie opgezet, maar dat is niet te vergelijken met de therapie op maat of de groepssessies in een psychiatrische instelling. Een pijnpunt waarvoor België trouwens al vaker werd veroordeeld.
Eén man zal ik nooit vergeten. We zagen hem dagelijks in onze verpleegpost omdat hij diabeet was. Hij had een mentale beperking en kon heel agressief zijn, maar hij had ook een heel empathische kant. Hij voelde altijd heel snel aan wanneer ik zélf een slechte dag had, en probeerde me dan op te vrolijken. Hij zit eindelijk in een gespecialiseerde zorginstelling, maar hij heeft wel eerst zeventien jaar in de gevangenis gezeten…
Om dit nijpende probleem aan te pakken, wordt er keihard ingezet op zorgteams. Dit zijn verpleegkundigen, aangevuld met psychiaters, psychologen en therapeuten, die specifiek instaan voor de verzorging en opvolging van de geïnterneerden. Maar ook daar kampen we met een gebrek aan personeel en sollicitaties. Niet elke gevangenis kan zijn zorgteams voltallig maken. Zoek maar eens naar vacatures voor psychiatrisch verpleegkundigen in de gevangenis. Ik denk dat er over heel België wel dertig of veertig gezocht worden. Het vinden van psychiaters die in deze omgeving willen komen werken, is helemaal geen evidentie. We zijn ooit zelfs met flyers gaan ‘ronselen’ bij studenten aan de universiteit van Gent, maar het mocht niet baten.
Bijkomend probleem is de bewaking. Zij zijn het eerste aanspreekpunt van onze gedetineerden. In hun opleiding zit een klein stukje psychische zorg, maar ze hebben geen kennis van psychische of psychiatrische aandoeningen of hoe ze daarmee moeten omgaan. Dat zorgt wel eens voor frustraties en ‘botsingen’, en ik kan het hen niet kwalijk nemen. Het gedrag van sommige gedetineerden is enorm belastend voor de bewaking. Als een gedetineerde voor de twintigste keer op het alarmbelletje duwt, heb je soms het geduld niet meer om rustig te reageren. Zeker niet wanneer je niet weet wat er áchter dat gedrag zit. Of ga maar eens een cel binnen bij een gedetineerde die psychotisch wordt.
We krijgen soms de vraag van de bewaking of we ‘iets hebben’ voor lastige of agressieve gedetineerden, maar zo werkt het niet. Ze hebben geen medicatie nodig, maar vooral aandacht en een luisterend oor. Helaas is het vaak onmogelijk om dat aan te bieden. Zelf probeer ik zoveel mogelijk tijd te maken voor deze patiënten door een babbeltje te doen, te vragen hoe ze zich voelen,… Op die manier probeer ik een vertrouwensband op te bouwen, wat kan helpen om iemand rustig te krijgen wanneer het mis loopt. Maar ook ik bots op mijn grenzen. Ik héb niet voor iedereen tien minuten tijd, hoe graag ik ook zou willen.
We roeien met de riemen die we hebben, maar het zijn er niet veel meer op ons reeds half verzonken schip, of zo voelt het toch voor ons. De storm is fel en het ziet er naar uit dat hij nog even zal woeden. Elke gevangenis doet zijn best, daar ben ik van overtuigd, maar veel rek is er niet meer. Dus als het even mag, zet ik graag onze zorgjobs in de kijker. Wie weet vinden we via deze weg wel wat extra handen? Ze zijn meer dan welkom!
