Besmetting met het coronavirus kan leiden tot de ernstige ziekte COVID-19. In deel 3 van deze serie over klinisch redeneren bij COVID-19: hoe wordt de ziekte behandeld?|Besmetting met het coronavirus kan leiden tot de ernstige ziekte COVID-19. In deel 3 van deze serie over klinisch redeneren bij COVID-19: hoe wordt de ziekte behandeld?
Er bestaat op dit moment nog geen bewezen medicamenteuze behandeling van COVID-19. Daarom is ondersteunende (zuurstof)therapie het belangrijkste onderdeel van de behandeling.1
Noot: de kennis over COVID-19 neemt met de dag toe. De informatie uit dit artikel geeft de situatie weer op de dag van publicatie.
Bij ondersteunende therapie gaat het vooral om zuurstoftoediening. Daarnaast krijgt de patiënt eventueel intraveneus vocht als hij dreigt uit te drogen bij aanhoudende koorts. Ook krijgen patiënten breedspectrum antibiotica. Antibiotica helpen weliswaar niet tegen het coronavirus, maar worden preventief ingezet tegen eventuele bacteriële superinfecties.
Zuurstoftoediening
Net als bij zuurstoftoediening bij andere ziektebeelden, zijn er bij COVID-19 verschillende opties. Lees ook de andere delen in deze serie. Deel 1 gaat over het ziektebeeld en deel 2 over diagnostiek, deel 4 over verpleegkundige aandachtspunten en deel 5 over nazorg. Maak ook de toets bij de Nursing Challenge Covid-19 (alleen voor abonnees).
Intubatie en buikligging op de ic
Patiënten worden geïntubeerd en met (zeer) hoge druk beademd op de ic. Deze hoge druk is nodig om de zuurstof als het ware door de ontstoken alveoliwanden naar de longcapillairen te dwingen.
‘Daarbij worden zij over het algemeen 18 uur per dag in buikligging gelegd’, licht docent klinisch redeneren Marc Bakker toe. In buikligging ‘hangen’ de longen als het ware in de thorax en openen de alveoli zich beter door het eigen gewicht van de long.3 ‘De gaswisseling verbetert omdat de zwaartekracht de verhouding tussen de ventilatie en de doorbloeding van de longen verbetert. In rugligging drukt de zwaartekracht de long juist meer in elkaar.’
De patiënt wordt over het algemeen 2 keer per dag gedraaid. Dat is een risicovolle handeling waar veelal 5 à 6 zorgverleners voor nodig zijn.
De patiënten worden via een sonde gevoed en hebben een sterk verhoogde energiebehoefte. De diëtist kan de voeding afstemmen op de behoefte. Meer informatie over voeding bij COVID-19 vind je op de website van Nederlands Tijdschrift voor Voeding en Diëtetiek.
Complicaties beademing met hoge druk
De beademing met hoge druk geeft een hoog risico op een zogenaamd barotrauma (beschadiging van de alveoli). Daarnaast kunnen ook veel complicaties optreden in de circulatie. Door de hoge drukken ontstaat er pulmonale hypertensie. De rechterharthelft ondervindt een sterk verhoogde weerstand bij het pompen van het bloed in de longslagader en wordt zo langdurig extra belast. Verder kunnen er nierproblemen ontstaan waardoor hemodialyse nodig is.
Wil jij niets meer missen van Nursing Vlaanderen?
Schrijf je dan in voor onze gratis Nursing Vlaanderen nieuwsbrief en ontvang elke twee weken onze beste artikelen in jouw mailbox! Inschrijven
Medicatie tegen COVID-19
Zoals gezegd zijn er geen geregistreerde medicijnen tegen COVID-19. Op basis van wat er tot nu toe bekend is, geeft Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB) een aantal behandeladviezen.1 Deze kunnen erg snel veranderen, volg daarom altijd het protocol van je ziekenhuis.
(Hydroxy)chloroquine
Chloroquine en hydroxychloroquine zijn oude malariamiddelen. Hydroxychloroquine is nauwelijks beschikbaar en dus momenteel geen reële behandeloptie. Het bewijs voor behandeling met chloroquine bij COVID-19 is zwak.4 Bakker: ‘In geval van een hyperreactie van het afweersysteem en ARDS kan het worden ingezet om het afweersysteem tijdelijk te onderdrukken. Het middel heeft een ontstekingsremmende werking.’
Chloroquine heeft bijwerkingen en interacties met andere medicatie. Het kan hartritmestoornissen, misselijkheid en hypoglykemie veroorzaken. Ook kan het psychische klachten geven zoals angst, delier en slapeloosheid. Domperidon en ondansetron mogen niet gebruikt worden in combinatie met chloroquine, alternatieven zijn metoclopramide en lorazepam. Om het effect van chloroquine op het hartritme in kaart te brengen, kan de arts een ecg maken voorafgaande aan de behandeling en die na een aantal dagen herhalen.4
Remdesivir
Remdesivir is een intraveneus antiviraal middel. In het laboratorium is gebleken dat het de concentratie van het coronavirus kan verlagen. Of het middel effectief en veilig is bij patiënten is nog niet bekend. De arts moet remdesivir aanvragen bij een buitenlandse leverancier, en de verkrijgbaarheid verschilt van dag tot dag.4
Corticosteroïden
Bij het SARS- en het MERS-virus (oudere virussen die verwant zijn aan het coronavirus) werden vaak corticosteroïden voorgeschreven in de hoop daarmee schade door een immuunreactie te voorkomen.1 Er is veel twijfel over die theorie. De consensus is nu om geen corticosteroïden in te zetten tegen het coronavirus. Wel kan de arts ze voorschrijven als er een andere goede indicatie voor is, bijvoorbeeld bij een exacerbatie van COPD.1,4
Overige medicatie
NSAID’s
Er gaan geruchten dat NSAID’s schadelijk kunnen zijn voor patiënten met COVID-19, maar daar is onvoldoende bewijs voor. Wel heeft paracetamol net zoals normaal de voorkeur voor bestrijding van koorts en pijn. Patiënten die NSAID’s gebruiken voor bijvoorbeeld reuma, moeten daar niet mee stoppen.4
ACE-remmers
Volgens sommige theorieën uit China zouden RAAS-remmers (ACE-remmers zoals captopril, enalapril en lisinopril en ATII-antagonisten zoals valsartan of losartan) COVID-19 verergeren. Daar is echter geen wetenschappelijk bewijs voor, en in Nederland wordt hier dan ook niet naar gehandeld.1 Het mogelijke, nog onbekende voordeel van stoppen met RAAS-remmers weegt niet op tegen de nadelen ervan.4
Het volgende deel van de serie Klinisch redeneren bij COVID-19 gaat over de verpleegkundige aandachtspunten
Met dank aan Marc Bakker, expert lecturer klinisch redeneren bij Expertisecentrum ProActive Nursing van VUmc Amstel Academie/VUmc Academie in Amsterdam.
Bronnen
1 Medicamenteuze behandelopties bij patiënten met COVID-19, Stichting Werkgroep Antibioticabeleid, geraadpleegd 6 april 2020
2 Interne geneeskunde in tijden van COVID-19, e-learning Nederlandse Internisten Vereniging
3 Klinisch redeneren COVID-19, video Amstel Academie VUmc
4 Geneesmiddelen bij COVID-19, Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 25 maart 2020
5 Handreiking COVID-19 op de intensive care, nr. 5 – Nederlandse Vereniging voor Intensive Care, 23 maart 2020
