‘Zeker weten: binnen een paar jaar zie je me terug in de palliatieve zorg’

Vijf jaar lang werkte actrice Elise Bundervoet als verpleegkundige op een palliatieve eenheid. Haar ervaringen verwerkte ze in een theaterstuk, ‘De dag die komt’.

Hoe kwam je als actrice op de palliatieve eenheid terecht?

‘Rond mijn 40ste was ik op zoek naar meer zingeving. De link naar de zorg was snel gemaakt: die wereld fascineerde me al langer, ik was er heel nieuwsgierig naar. Bovendien studeer ik graag en zit er sowieso een zorgende reflex in mij, naast het zoeken naar betekenisvolle contacten met mensen. Van op de eerste dag van mijn studie verpleegkunde wist ik dat palliatieve zorg het einddoel was.

Existentiële thema’s vind ik al mijn hele leven op mijn pad. Eerst in het theater, waar je personages opbouwt en daarbij de psyche van mensen tracht te ontrafelen. In de palliatieve zorg – ik werkte zowel op de palliatieve eenheid als in het palliatieve supportteam, dat een brede waaier van ondersteuning aanbiedt – komen die tools natuurlijk van pas, wanneer je diepgaande gesprekken voert en intens met zingeving bezig bent. Want je moet dat wel aankunnen, die einde-leven benadering en de nauwe persoonlijke contacten. Het mooie daarbij is: je hele leven draag je mee tot aan dat ene, finale punt.’

Wat is je bijgebleven tijdens die jaren? En waarom zette je er toch een punt achter?

‘Ik stond dikwijls in bewondering te kijken naar de veerkracht van mensen op het einde van hun leven. In die laatste fase overstijgen ze vaak zichzelf: de levenskracht en energie die dan nog vrijkomen! En niet alleen bij hen, maar ook bij de familie en de zorgverleners. Net zo goed waren er mensen die in de fase van de ontkenning bleven hangen. Dat kan lang doorwerken, en de tijd haalt hen onherroepelijk in… Onder meer op zulke momenten werd de expertise van een psycholoog gevraagd, dat is de kracht van multidisciplinair werken.

Op zo’n afdeling blijft het ‘aanwezig’ zijn cruciaal, het aanvoelen wanneer onze tussenkomst gewenst is: voelsprieten die je wel degelijk moet ontwikkelen. En weet je, ik ben er zeker van dat die ervaring me zal helpen wanneer het ooit zover is, wanneer ik afscheid zal moeten nemen. Ik sta bewuster in het leven nu, de omgang met mijn kinderen, familie en medemensen is fundamenteel veranderd. Waarom ik uit het beroep ben gestapt? Ik moet van tijd tot tijd mijn creatieve ei kwijt, ook dat is een pad dat ik geregeld moet bewandelen. En de combinatie van twee jobs lukt me niet. Toch mis ik de palliatieve zorg wel degelijk. Ik ben ervan overtuigd: binnen x aantal jaar vind je me daar terug.’

Maar eerst sta je weer op de planken.

‘Tijdens mijn job als verpleegkundige heb ik veel opgeschreven. Om te ventileren, als een soort zelfzorg. Ook mijn persoonlijke relaas, op relationeel vlak, vermengde zich met die verhalen, en zo rijpte het idee van ‘De dag die komt’. De palliatieve zorg wil de communicatie stimuleren, het afscheid nemen op een comfortabele manier. Om dat naar de wereld te brengen is het theater de ideale setting: je kunt eindeloos vertellen over thema’s als afscheid, de dood, rouwverwerking, en je bereikt er een divers publiek mee. In dit stuk is mijn partner stervende, hij ligt in een coma. Ik voer een monoloog, al blijft hij wel de hele voorstelling aanwezi. Eigenlijk is het dus meer een onuitgesproken dialoog. (lacht).

De CM organiseert ook een reeks voorstellingen, en op die avonden ga ik na afloop in gesprek met het publiek. Op sommige momenten is het stuk confronterend: ideaal dus om achteraf nog even na te praten. Bovenal wil ik een boodschap geven van troost en hoop. Het stuk gaat niet enkel over verpleegkundige aspecten, maar ook over het persoonlijke rouwproces, en zelfs over relaties, want hoe neem je afscheid van een geliefde? En wat gebeurt er fysiek wanneer iemand sterft? Mijn collega’s uit de zorg zullen alvast veel herkennen…’