Wanneer verpleegkundigen persoonlijke voedingszorg bieden aan patiënten die preoperatief ondervoed zijn, leidt dat tot beter eten én tot korter nuchter blijven. Dat stelt verpleegkundig wetenschapper Harm van Noort in het proefschrift waarmee hij onlangs doctoreerde.
Van Noort omschrijft ten eerste de verpleegkundige voedingsinterventie die hij met zijn collega’s ontwikkelde voor patiënten met (risico op) ondervoeding voorafgaand aan een geplande operatie. Daarin krijgen patiënten persoonlijk advies om hun voedingsinname te verbeteren, bijvoorbeeld over de keuze van voedingsmiddelen, maar ook over pijnbestrijding; goed eten lukt immers beter met minder pijn. Deze preoperatieve voedingszorg bleek goed haalbaar in de praktijk en leidde tot een verbeterde energie- en eiwitinname.
Onnodig lang nuchter
Verder bestudeerde Van Noort de naleving van richtlijnen omtrent nuchterheid. Volgens de internationale richtlijn daarvoor mag je tot zes uur voor een operatie eten en tot twee uur voor de ingreep drinken. Maar hij vond dat de richtlijn heel slecht wordt nageleefd: patiënten stopten gemiddeld vijftien uur voor de operatie al met eten en vijf uur van tevoren met drinken, wat leidt tot onnodig lange nuchtere perioden.
Voorlichting door verpleegkundige werkt
Maar wat is daaraan te doen? Van Noort en zijn collega’s zochten uit of educatie over het nuchterbeleid een oplossing kan bieden. Ze voerden daarvoor een pilotstudie uit bij 109 poliklinische patiënten die gastroduodenoscopie ondergingen. Een interventiegroep van 42 patiënten (39%) werd voorgelicht door een verpleegkundige over het waarom, hoe, wat en wanneer van het nuchter blijven.
Het belangrijkste advies: blijf zo lang als is toegestaan eten en drinken voor de operatie. De interventiegroep werd vergeleken met een controlegroep die standaardzorg kreeg.
Operatiepatiënten leven de huidige richtlijn voor nuchter blijven niet goed na
Voorgelichte patiënten bleken de instructies te kunnen toepassen. Deze patiënten waren 3:14 uur korter nuchter voor vast voedsel en 5:22 uur korter nuchter voor heldere dranken dan in de controlegroep. De zichtbaarheid van de maag – wat nodig is voor een goede gastroduodenoscopie – bleef goed en patiënten voelden zich beter doordat ze minder dorst, honger en hoofdpijn hadden en minder angstig waren.
Onderzoeker Harm van Noort sprak ook op de radio over zijn onderzoek naar verpleegkundig voedingsadvies voor operatiepatiënten en over het nuchterbeleid: ‘Patiënten blijven vaak onnodig lang nuchter voor operatie’ | NPO Radio 1
Biologisch ritme
In hoeverre patiënten bereid waren om het nuchterbeleid te volgen, werd beïnvloed door hun kijk op nuchter blijven, het ongemak dat ze ervaren, professionele ondersteuning en hun biologische ritme. Zo bleek dat patiënten professionele ondersteuning belangrijk vonden om hun laatste maaltijd en/of drank voor de operatie goed te plannen.
Van Noort concludeert dat de informatie over het nuchterbeleid concrete instructies moet bevatten over het tijdstip dat de patiënt iets mag eten of drinken. Verder moet de voorlichting bestaan uit positieve en persoonlijke instructies die de patiënt helpen om het nuchter blijven in te passen in zijn eigen biologische ritme.
Harm H.J. van Noort. Nutritional nursing care for patients undergoing surgery – a personalized approach. Proefschrift Radboud Universiteit Nijmegen, december 2022.
Je kon dit artikel lezen omdat je een abonnement hebt op Nursing
Deel dit artikel