Student Corner: ‘Zo maak je spiritualiteit bespreekbaar’

Waarom koos je voor dit onderwerp?

Indra: ‘Tijdens een gesprek in het kader van mijn stage bij palliatieve zorgeenheid de Vlinder kwam spiritualiteit ter sprake.

Het is één van de vier dimensies van palliatieve zorg, naast het fysieke, het psychische en het sociale, maar blijkt niet gemakkelijk toe te passen in de praktijk wanneer patiënten om spirituele steun vragen.

Het leek me een boeiende uitdaging om op zoek te gaan naar hoe verpleegkundigen deze dimensie kunnen vormgeven op de werkvloer.’

Hoe ben je aan het onderzoek begonnen?

‘Ik vertrok van het Diamantmodel van Leget. Dit brengt termen aan die verpleegkundigen kunnen gebruiken wanneer ze de juiste woorden niet vinden tijdens een gesprek rond zingevingsvragen met een patiënt.

Het model bestaat onder meer uit 5 spanningsvelden, zoals bijvoorbeeld “vergeven en vergeten”. Bij een terugblik op het leven komt het spanningsveld tussen vergeven en vergeten sterk aan bod.

Hoe gaat dit concreet in zijn werk?

‘Elk spanningsveld of thema roept bepaalde vragen op, zoals: “Wat heb ik ervan terechtgebracht? Heb ik het wel goed gedaan? Wat zou ik anders doen? Kan ik nog iets goed maken?”

Vaak zijn er gevoelens van spijt of schaamte, maar ook een verlangen naar herstel, verzoening en innerlijke vrede.

Bij het opmaken van de levensbalans kan dat spanningsveld ook leiden tot het loslaten van pijnlijke gevoelens, het vergeten en het zich herinneren van wat goed was in het leven, het vergeven.’

Wat was de volgende stap?

‘Vervolgens deed ik een kwalitatief onderzoek bij de verpleegkundigen op de palliatieve zorgeenheid De Vlinder van het AZ Sint-Jan campus SFX in Brugge waar ik stageliep.

Elf verpleegkundigen vulden de vragenlijst in, waarin ik peilde naar wat zij als knelpunten ervaren op vlak van spiritualiteit. Ook vroeg ik wat hen zou kunnen helpen om deze knelpunten aan te pakken.’

Wat zijn je bevindingen?

‘Hieruit kwam naar voor dat verpleegkundigen spiritualiteit als belangrijk, maar ook als ongrijpbaar ervaren. Ze vragen zich af wanneer iets “spiritueel” is.

Ze hebben ook behoefte aan taal en woorden om om te gaan met dit thema. Ze geven aan dat het Diamantmodel en bijkomende vorming hen hierbij zou kunnen helpen.’

Hoe kwam je uiteindelijk tot het maken van de Levensdoos?

‘In de vragenlijst suggereerde een van de verpleegkundigen dat voorbeeldvragen hen zouden kunnen helpen in hun zoektocht naar taal voor spiritualiteit.

Daarom besloot ik een Levensdoos te maken. Daarin zitten kaartjes met voorbeeldvragen die aansluiten bij de spanningsvelden van het Diamantmodel. Bijvoorbeeld bij het spanningsveld “vasthouden en loslaten” zijn er kaarten met vragen zoals “Ben je bang?” of “Wat zit je momenteel dwars?”’

Wat is het nut van deze vragen?

‘De vragen kunnen richting geven tijdens een individueel gesprek met een patiënt. Door ze regelmatig te gebruiken zullen zorgverleners zich meer bewust worden van deze thema’s, zodat ze ook zonder de kaarten ter sprake kunnen worden gebracht.

Ze kunnen ook gebruikt worden bij het teamoverleg. Er kan bijvoorbeeld één spanningsveld met de daaraan gelinkte vragen uitgekozen worden en verder worden verkend aan de hand van de kaarten.

De doos is ook bruikbaar om het gesprek over spiritualiteit met de familie van de patiënt aan te gaan.’

Wil je nog verder aan de slag met dit thema?

‘Ja, want er valt nog heel wat te onderzoeken. Ik wil het gebruik van deze voorbeeldvragen graag verder verkennen.

Misschien kan ik hier verder mee aan de slag in het kader van mijn proef bij de banaba Palliatieve Zorg, waarvoor ik me ooit graag wil inschrijven.’