Ikkannietpraten.be: tips & tools voor ondersteunende communicatie

Bij een goede zorg is communicatie met patiënten cruciaal. Maar soms kunnen patiënten chronisch of tijdelijk niet praten. Dat bemoeilijkt de situatie van de patiënt zelf, maar ook voor de verpleegkundigen is het een drempel. 

Anton Hulselmans (25), verpleegkundige op de afdeling Intensieve Zorgen van het AZ Turnhout kent het probleem. ‘Bij ons op de afdeling zijn er veel patiënten die na een kunstmatige coma wakker worden en graag weer willen communiceren. Dat lukt echter niet meteen, omdat ze vaak nog verward zijn door de medicatie. Bovendien hebben ze na een intubatie last van de stembanden. Praten is dus moeilijk, maar ook schrijven is niet altijd mogelijk doordat ze nog onvoldoende kracht hebben.’

Scala aan hulpmiddelen

Natuurlijk is elke situatie en elke patiënt anders – een standaardoplossing is niet voorhanden. Vandaar dat je op ikkannietpraten.be een heel scala aan tips en informatie over mogelijke hulpmiddelen vindt, zoals communiceren door zelf te schrijven, aanwijzen op kaarten met tekst of met afbeeldingen, communiceren via software, met hoofdbewegingen of gebaren.

Er is ook een vragenlijst die je kunt invullen om efficiënt een geschikt en snel inzetbaar hulpmiddel te vinden. ‘Die selectietool is zeker nuttig’, vindt Anton Hulselmans, die de site voor Nursing grondig bestudeerde. ‘Als drukbezette verpleegkundigen hebben we nu eenmaal niet de tijd om telkens uitgebreid op zoek te gaan naar de juiste oplossingen. Je vindt via de nieuwe website ook links naar gratis te downloaden aanwijskaarten.’ Extra handig vindt Anton dat je de sjablonen ook kunt aanpassen volgens de noden van je afdeling of je patiënt. ‘Bij ons komen bijvoorbeeld zinnen van pas zoals ‘ik heb dorst’, ‘ik heb pijn’ of ‘ik lig niet comfortabel’, maar die staan niet op de standaardkaarten.’

Ja-nee vragen

Ook de tips op de website blijken nuttig. “Je ontdekt dingen waar je zelf nog niet aan had gedacht’, zegt Anton Hulselmans. ‘Zo las ik de tip om ervoor te zorgen dat ondersteunende softwareprogramma’s automatisch opstarten wanneer de patiënt de computer aanzet.’ Of het idee om aan het voeteneinde van het bed aan de ene kant een blad met ‘ja’ te hangen, en aan de andere kant ‘nee’. Anton: ‘De patiënt kan dan via kleine voetbewegingen antwoorden op ja-nee vragen.’ Ook handig zijn de basisgebaren van gebarentaal die op de website staan. ‘Die kunnen in sommige omstandigheden helpen om patiënten te begrijpen, ook al kennen we als verpleegkundigen geen gebarentaal.’

Fysiek en mentaal welbevinden

Verpleegkundigen doen vaak erg veel moeite om ondanks alles te communiceren met patiënten. ‘Communicatie is nu eenmaal heel belangrijk, niet alleen om het de patiënt fysiek comfortabeler te maken maar ook voor het mentaal welbevinden’, aldus Anton Hulselmans. ‘Zo kunnen ze de traumatische ervaring van een IC-opname beter verwerken.’

Ook bij het ontwaken na een coma is communicatie cruciaal om patiënten gerust te stellen. Anton: ‘Als we iemand van de beademing willen halen moeten we dat kalm en gecontroleerd kunnen doen. De allereerste vorm van communicatie na een coma is bij ons dat we de patiënt vragen om de tong uit te steken en in onze hand te knijpen. Daarna gaan we over op ja-nee vragen die ze kunnen beantwoorden met hoofdbewegingen. Pas daarna kunnen we beginnen te communiceren door te schrijven of via aanwijskaarten. Volgens mij kunnen we dit soort hulpmiddelen zeker nog intensiever gaan gebruiken.’