In deze reeks spreken we verpleegkundigen die buiten de reguliere ziekenhuismuren aan de slag zijn. Dit keer doet Ihor Vitenko (55) zijn verhaal. Hij werkt als wondzorgexpert in het AZ Jan Palfijn in Gent en ging enkele maanden helpen in een militair veldhospitaal in Oekraïne.
‘Toen de eerste raketaanvallen in Oekraïne begonnen, heb ik meteen tegen mijn vrouw gezegd: ik moet daar naartoe. Ik ben geboren in Oekraïne. Mijn ouders wonen daar nog steeds, net als veel vrienden en familie. Het is pijnlijk om te zien wat er vandaag in mijn geboorteland gebeurt, maar ik ben niet alleen gedreven door de liefde voor mijn vaderland. Ook mijn beroep dwingt me om te gaan. Het is mijn plicht om mensen te helpen, van welke nationaliteit ze ook zijn.’
Ambulances vol materiaal
‘Ik was niet bang voor de bombardementen, wél bang om te laat te komen. Van collega’s in Oekraïne hoorde ik dat er een nijpend tekort was aan medisch materiaal om gewonden te verzorgen. In de dagen voor mijn vertrek heb ik samen met een groep vrijwilligers zoveel mogelijk zwachtels, kompressen en andere noodzakelijke basisspullen proberen te verzamelen. In mijn eigen wondzorgpraktijk in Heusden heb ik al mijn reservemateriaal bij elkaar geraapt. In enkele dagen tijd hadden we genoeg materiaal om drie ambulances mee te vullen. Die wagens hadden we dankzij donaties van bedrijven en ziekenhuizen tweedehands kunnen kopen. Met de hulp van een aantal bereidwillige chauffeurs hebben we alles tot in Oekraïne gebracht.’
Snel inlezen
‘Drie maanden ben ik in Oekraïne gebleven. Het grootste deel van de tijd werkte ik in een militair hospitaal in Vinnytsja, een stad op zo’n tweehonderd kilometer van Kiev. Soldaten die gewond geraakt waren aan het front, werden na de eerste verzorging met de trein tot in de stad gebracht. De eerste weken waren chaotisch. Er was te weinig structuur in de verzorging van de patiënten en te weinig personeel. Ik stond zo vaak in het operatiekwartier dat ik ’s nachts amper vier of vijf uur sliep.
Elke ochtend kwamen er tientallen nieuwe gewonden binnen. De verwondingen die ik daar zag, had ik nooit eerder gezien. Patiënten hadden vaak meerdere, grotere wonden veroorzaakt door raketfragmenten. Door de kinetische energie en de trillingen die daaruit voortvloeien, kan zo’n ingeslagen fragment ook op andere plaatsen in het lichaam bloedingen veroorzaken of vetweefsel en spieren beschadigen. Na een paar dagen kon een patiënt met een wonde onder de knie bijvoorbeeld plots een abces krijgen in de lies. Ik heb me in sneltempo moeten inlezen, want ook dat was nieuw voor mij.’
Emotioneel lastig
‘Het was werken onder lastige omstandigheden. We hadden bijvoorbeeld veel te weinig pijnstillers, waardoor we mensen met zware wonden moesten verzorgen onder plaatselijke verdoving. Soms hadden we niet meer dan een verdovende gel. Emotioneel had ik het daar heel moeilijk mee, maar de meeste patiënten smeekten me om door te gaan, ondanks de pijn. Ik herinner me een soldaat die een zwachtel vroeg om in zijn mond te steken, om de pijn letterlijk te verbijten. Over drie weken wilde hij weer bij zijn kameraden aan het front staan. Het patriottisme dat ik daar gezien heb, overtreft alles.’
Wil jij niets meer missen van Nursing Vlaanderen?
Schrijf je dan in voor onze gratis Nursing Vlaanderen nieuwsbrief en ontvang elke twee weken onze beste artikelen in jouw mailbox!
Dankzij wondzorg geen amputaties meer
‘Behalve een gebrek aan materiaal zag ik ook de nood aan kennis. De artsen in Oekraïne doen hun job niet slecht, maar de postoperatieve nazorg is zwak. Verpleegkundigen gebruiken er soms nog verouderde verzorgingstechnieken of middelen die in België verboden zijn, waardoor de genezing langer duurt of er complicaties optreden. Hier kun je als verpleegkundige een volledige opleiding wondzorg volgen, maar in Oekraïne bestaat dat niet. Ik ben onmiddellijk bijscholingen beginnen geven aan het medisch personeel. Met succes: door meer aandacht te schenken aan preoperatieve voorbereiding en postoperatieve zorg hebben we in het ziekenhuis geen enkele amputatie meer moeten uitvoeren.’
Twaalf kilo kwijt
‘Uiteindelijk ben ik drie maanden gebleven, veel langer dan gepland. Het was zwaar, zowel fysiek als mentaal. Er was voortdurend luchtalarm, maar als je staat te opereren kun je niet zomaar alles laten vallen en gaan schuilen. Eén keer is er een raket ingeslagen op amper tweehonderd meter van het huis waar ik verbleef. Van de stress ben ik in korte tijd twaalf kilogram afgevallen. ‘s Avonds raakte ik soms ook moeilijk in slaap door alles wat ik die dag gezien en meegemaakt had.
Ik hield vol omdat ik vond dat ik geen keuze had: ik moest doorgaan, mijn hulp was nodig. Zo had ik ook een dertigtal vacuümpompen en het nodige materiaal voor VAC-therapie meegebracht om wonden te behandelen. Na mijn werk in het ziekenhuis was ik nog uren bezig om de handleidingen te vertalen van het Nederlands naar het Oekraïens. Intussen gaf ik ook online opleidingen aan verpleegkundigen uit andere ziekenhuizen in de regio. Het werk stopte nooit.’
Gruwelijke verwondingen
‘Hoewel ik in een militair ziekenhuis werkte, kregen we ook burgerslachtoffers binnen. Hun verwondingen waren ronduit gruwelijk. Ik heb Oekraïense vrouwen met afgesneden borsten gezien, mannen die gecastreerd waren, kinderen die geraakt waren door kogels… Het was schokkend.
Ik ben ook enkele dagen in Boetsja geweest, een voorstad van Kiev waar Russische soldaten een groot bloedbad aangericht hebben. Ik sprak er met een vrouw die verkracht was door vijf Russische soldaten, zwanger was geraakt, en de baby had verloren. Een afschuwelijk verhaal, maar ze vertelde het haast euforisch. Ze was zo getraumatiseerd dat ze zichzelf volledig kwijt was. Psychologisch was ze een wrak, compleet kapot. Heel schrijnend.’
Lees ook deze artikels over bijzondere werkplekken:
Terug naar Oekraïne
‘Dat een correcte wondzorg belangrijk is, heb ik in Vinnytsja meer dan ooit beseft. In samenwerking met het Oekraïense ministerie van volksgezondheid heb ik intussen een opleiding tot wondzorgspecialist ontwikkeld, met als doel zoveel mogelijk verpleegkundigen in Oekraïne bij te scholen. De eerste verpleegkundigen die de opleiding volgden, hebben inmiddels hun certificaat behaald. Enkele Oekraïense studenten liepen zelfs stage in het AZ Jan Palfijn. Eind augustus vertrek ik samen met hen terug naar Oekraïne. We hebben opnieuw een aantal ambulances gekocht die we zullen meenemen, volgeladen met materiaal. Ik zal weer twee maanden weg zijn, maar mijn collega’s en de directie van het AZ Jan Palfijn staan gelukkig achter mijn beslissing.’
Een beetje chirurg
‘Het geeft veel voldoening om mijn kennis en ervaring te kunnen delen. Zelf ben ik eigenlijk arts van opleiding. In Oekraïne heb ik zes jaar geneeskunde gestudeerd. Mijn droom was om chirurg te worden, maar die heb ik moeten opbergen. De Sovjet Unie was in die tijd net uit elkaar gevallen, er heerste op alle vlakken een grote crisis. Ik heb even als arts in een ziekenhuis gewerkt, maar toen ik na tien maanden nog steeds geen enkel loon gekregen had, heb ik beslist om het ziekenhuis te verlaten. Enkele jaren nadien ben ik met mijn vrouw en kinderen naar België gekomen. Omdat het toen moeilijk was om mijn diploma van arts hier te laten erkennen, ben ik alsnog verpleegkunde gaan studeren, om me nadien te specialiseren in wondzorg. Zo ben ik toch een beetje chirurg.’ (lacht)
